Kordian – szczegółowa analiza
1. Wprowadzenie
„Kordian” Juliusza Słowackiego to dramat romantyczny opublikowany w 1834 roku, tuż po klęsce powstania listopadowego. Powstał w opozycji do wizji Mickiewicza – jest polemiką z mesjanizmem, „Dziadami” i romantyczną wizją poety-wieszcza. Słowacki ukazuje dojrzewanie jednostki, kryzys idei romantycznych i tragizm polskiego narodu.
2. Geneza i polemika z romantyzmem
Utwór jest próbą rozrachunku z klęską Polaków w powstaniu. Słowacki krytykuje:
- mesjanizm i bierne czekanie na „zbawcę narodu”,
- kult jednostki romantycznej,
- wyidealizowany bunt poety (Konrad z „Dziadów”),
- polskie elity – ich słabość, bierność i dezorganizację.
„Kordian” jest dramatem o dojrzewaniu do czynu, zmaganiu się z własną słabością oraz o rozczarowaniu romantycznymi mitami.
3. Struktura dramatu
Dramat składa się z:
- Przygotowania – groteskowa scena diabłów i aniołów, pokazująca narodziny idei romantycznych,
- Trzech aktów – ukazujących drogę Kordiana od młodości do próby zamachu na cara,
- Wielkiej sceny na Mont Blanc – punkt kulminacyjny rozwoju duchowego bohatera.
9. Plan akcji – co się dokładnie dzieje
- W pracowni czarnoksiężnika pojawiają się diabły i duchy.
- Tworzą „romantyczne” uczucia i iluzje: miłość, patriotyzm, wzniosłość.
- Szydzą z Polaków i ich złudzeń narodowych.
- Powstaje karykatura romantyzmu – chaotyczna, sztuczna, pełna fałszu.
- Kordian i Grzegorz – Kordian (15 lat) czuje pustkę i bezsens życia; Grzegorz opowiada mu trzy bajki, próbując dodać otuchy.
- Laura – Kordian wyznaje jej miłość; Laura traktuje go jak dziecko i odrzuca.
- Cmentarz – Kordian próbuje się zabić; strzela do siebie, ale przeżywa.
- Włochy – romans z Wiolettą; porzuca go, gdy traci pieniądze.
- Anglia – spotkanie z kupcem; świat kieruje się wyłącznie interesem.
- Francja – powierzchowne, modne rewolucje salonowe.
- Rosja – Europa obojętna na los Polski.
- Mont Blanc – Kordian zdobywa szczyt, odnajduje sens życia i ideę czynu.
- Koronacja cara – Polacy dziękują carowi za „łaski”; Kordian jest oburzony.
- Spisek koronacyjny – próbuje zmobilizować spiskowców; ci okazują się tchórzami.
- Decyzja o zamachu – Kordian postanawia działać sam.
- Atak na cara – przed drzwiami sypialni cara dopada go słabość; mdleje.
- Proces – zostaje skazany na śmierć.
- Finalna scena – generałowie czekają na wyrok; carowi podsuwa się łaski; tragedia jednostki pozostaje nierozwiązana.
4. Główne motywy
Kordian wyrasta z rozczarowań młodości, szuka sensu życia i idei większej od siebie. Proces jego dojrzewania jest nierówny – pełen idealizmu, ale i słabości.
Słowacki krytykuje bierny patriotyzm, wskazuje na potrzebę świadomego działania. Zamach na cara staje się próbą rzeczywistego czynu, ale kończy się niepowodzeniem z powodu samotności bohatera.
Kordian jest bohaterem samotnym – niezrozumianym, pozostawionym samemu sobie w kluczowym momencie. Jego słabość wynika z braku wsparcia i rozproszenia w narodzie.
Kordian buntuje się przeciw niesprawiedliwości, tyranii i romantycznym wzorcom. Jego bunt jest heroiczny, ale i tragiczny – nie potrafi przejść od ideałów do skutecznego działania.
Rozczarowanie miłością (Laura), patriotyzmem, Europą i Polską prowadzi Kordiana do refleksji nad wartością życia i działań narodowych.
5. Postaci
Bohater romantyczny, który zachowuje jednak cechy krytyczne wobec epoki. W akcie I – wrażliwy chłopiec. W akcie II – podróżnik szukający sensu. W akcie III – konspirator, który pragnie dokonać zamachu na cara. Tragicznie samotny, rozdarty, pełen ideałów, ale zbyt słaby, by je w pełni urzeczywistnić.
Symbol złudzeń romantycznych, zła i fałszu. W „Przygotowaniu” szydzi z Polaków i pokazuje sztuczność narodowych mitów.
Przedstawiciele polskiej konspiracji. Bezradni, pełni frazesów, niezdolni do działania.
Słowacki pokazuje ich jako cynicznych i obojętnych wobec polskiej sprawy.
Pierwsza miłość Kordiana – powierzchowna, egoistyczna; symbol rozczarowania romantyzmem.
6. Interpretacja scen i symboli
Groteskowa scena w mieszkaniu czarnoksiężnika ma pokazać, że polski romantyzm wyrasta z chaosu, fałszywych idei i sztucznie wznieconego entuzjazmu.
Punkt kulminacyjny rozwoju bohatera. Kordian ogłasza, że „Polska Winkelriedem narodów”, ale jego siła jest bardziej duchowa niż praktyczna. Tu powstaje idea zamachu.
Kordian próbuje przekonać konspiratorów do działania. Zderza się z ich tchórzostwem, biernością i strachem.
Kordian dociera aż do sypialni cara, ale w najważniejszym momencie – mdleje. Symbol słabości bohatera i tragedii polskiego czynu.
7. Problematyka
„Kordian” podejmuje temat:
- kryzysu romantycznego idealizmu,
- bierności polskich elit,
- poszukiwania sensu życia przez jednostkę,
- tragizmu samotnego bohatera,
- polemiki z mesjanizmem i koncepcją poety-wieszcza,
- dojrzałości do czynu patriotycznego.
8. Główne różnice między „Kordianem” a „Dziadami cz. III”
- Mickiewicz gloryfikuje naród – Słowacki go krytykuje.
- Konrad to wieszcz – Kordian to jednostka zagubiona.
- Mesjanizm kontra czyn.
- Wielka Improwizacja pełna siły – Mont Blanc pełne wątpliwości.
Ćwiczenia i analiza
Przykładowe odpowiedzi
Kordian jako bohater: wrażliwy, samotny, rozdarty; dojrzewa do czynu, ale przegrywa psychicznie.
Mont Blanc: symbol duchowej siły, ale i samotności; Kordian ogłasza hasło „Polska Winkelriedem narodów”.
Krytyka społeczeństwa: elity są bierne, tchórzliwe, chaotyczne; niezdolne do realnej walki.
Spisek: chaos, brak organizacji, strach spiskowców – symbol polskiej niezdolności do działania.
Kordian a Konrad: Konrad wierzy w siłę ducha, Kordian w czyn; Konrad bluźni, Kordian działa; obaj są samotni.
Przygotowanie: groteska pokazująca sztuczność romantycznych mitów i narodowych złudzeń.